Οι μεταστάσεις σπονδυλικής στήλης είναι οι συχνότεροι όγκοι της σπονδυλικής στήλης (ΣΣ) και η σπονδυλική στήλη αποτελεί το συχνότερο σημείο σκελετικών μεταστάσεων. Υπολογίζεται ότι το 5-10% των καρκινοπαθών θα αναπτύξει σπονδυλικές μεταστάσεις.
Ποιοι καρκίνοι δίνουν μεταστάσεις στην σπονδυλική στήλη
Οι συχνότεροι πρωτοπαθείς όγκοι που μεθίστανται στην σπονδυλική στήλη είναι κατά σειρά ο καρκίνος του πνεύμονα (17%), του μαστού (16%) και του προστάτη (11%). Ακολουθεί με ποσοστό 9% ο καρκίνος του νεφρού, 8% τα σαρκώματα, 6% καρκίνοι του γαστρεντερικού, του θυρεοειδούς και το λέμφωμα και 2% τα μελανώματα. Περίπου το 9% των ασθενών με συμπτωματική σπονδυλική μετάσταση έχουν άγνωστη πρωτοπαθή εστία.
Κατανέμονται ανατομικά ανάλογα με το μέγεθος της κάθε μοίρας της σπονδυλικής στήλης. Συχνότερη θέση αποτελεί η θωρακική μοίρα (50-60%) καθότι και η πιο μεγάλη, με την οσφυϊκή και την αυχενική να ακολουθούν. Συμπτωματικότερη όλων αποτελεί επίσης η θωρακική μοίρα ιδίως μεταξύ Θ4-Θ11 σπονδύλων.
Οι μεταστάσεις στην σπονδυλική στήλη γίνονται κυρίως αιματογενώς διαμέσου της αρτηριακής ή φλεβικής (επισκληρίδιο φλεβικό πλέγμα του Batson) κυκλοφορίας. Άλλες οδοί διασποράς είναι διαμέσου του εγκεφαλονωτιαίου υγρού (drop metastasis) και κατά συνέχεια ιστού.
Ανάλογα με την εντόπισή τους σε σχέση με την σκληρά μήνιγγα διακρίνονται σε εξωμηνιγγικές που συνιστούν και την συντριπτική πλειοψηφία (94-97%), σε ενδομηνιγγικές εξωμυελικές (2-4%) και σε ενδομυελικές που είναι εξαιρετικά σπάνιες (1-2%).
Κλινική Εικόνα
Κλινικά ο πόνος αποτελεί το πρώτο και προεξάρχον σύμπτωμα στο 95% των ασθενών. Μπορεί να υπάρχει για εβδομάδες ή και μήνες και αποδίδεται συνήθως σε πιασίματα (θλάσεις), αρθρίτιδα ή δισκοπάθεια. Μπορεί επίσης να είναι εντοπισμένος με ευαισθησία στην ψηλάφηση της περιοχής ή ριζιτικός. Ο πόνος που επιδεινώνεται με τις κινήσεις και υποχωρεί με την ακινητοποίηση υποδηλώνει συνήθως εξωμηνιγγική βλάβη, ενώ όταν χειροτερεύει με την κατάκλιση συνήθως η βλάβη είναι ενδομηνιγγική ή ενδομυελική.
Αξίωμα αποτελεί σε καρκινοπαθή ασθενή με πόνο στην σπονδυλική στήλη, η διερεύνηση της πιθανής διάγνωσης σπονδυλικής μετάστασης έως ότου αποδειχθεί το αντίθετο.
Άλλα συνοδές κλινικές εκδηλώσεις περιλαμβάνουν τα παθολογικά κατάγματα των σπονδύλων, προοδευτικά επιδεινούμενα νευρολογικά ελλείμματα με αισθητικές και κινητικές διαταραχές του κορμού και των άκρων (αισθητικοκινητική παραπάρεση/τετραπάρεση ή -πληγία) σφικτηριακές διαταραχές, παραισθησίες, σπαστικότητα, δυσκοιλιότητα κ.ά.
Διάγνωση
Η διάγνωση γίνεται με τις κλασσικές νευροαπεικονιστικές μεθόδους της αξονικής και της μαγνητικής τομογραφίας, το σπινθηρογράφημα οστών, την κλασσική ακτινογραφία και το PET SCAN, ενώ σπανίως χρησιμοποιείται πλέον η μυελογραφία.
Θεραπεία των μεταστάσεων σπονδυλικής στήλης
Η θεραπευτική αντιμετώπιση των μεταστατικών όγκων της σπονδυλική στήλης αποσκοπεί κυρίως στην ανακούφηση των συμπτωμάτων και στην αποκατάσταση ή διατήρηση της νευρολογικής λειτουργίας. Περιλαμβάνει την κλασσική ακτινοθεραπεία, το χειρουργείο, την ακτινοχειρουργική (CyberKnife) και την χημειοθεραπεία.
Η κλασσική ακτινοθεραπεία είναι συνήθως η πρώτη μορφή αντιμετώπισης των σπονδυλικών μεταστάσεων. Εφαρμόζεται σε συμπτωματικούς ή μη ασθενείς με πολλαπλές συνήθως βλάβες (>1-2), με μικρά έως καθόλου νευρολογικά συμπτώματα, παρηγορικά για ανακούφιση του πόνου, σε ασθενείς υψηλού χειρουργικού κινδύνου και σε ακτινοευαίσθητους όγκους.
Το χειρουργείο έχει κυρίως ένδειξη όταν η αρχική διάγνωση είναι άγνωστη, σε αποτυχία της ακτινοθεραπείας, σε υποτροπές, στα παθολογικά κατάγματα όταν η σταθεροποίηση της σπονδυλικής στήλης είναι απαραίτητη και σε γρήγορα εξελισσόμενη τετραπληγία ή παραπληγία.
Η ακτινοχειρουργική (CyberKnife) λόγω του πολύ εντοπισμένου χαρακτήρα της και του βέλτιστου θεραπευτικού της αποτελέσματος συνιστά την καλύτερη αντιμετώπιση σε ολιγομεταστατική νόσο, στις υποτροπές, σε συμπτωματικούς ή με ήπια συμπτώματα ασθενείς, σε ακτινοάντοχους όγκους, στις νεαρότερες ηλικίες, σε αποτυχία της κλασσικής ακτινοθεραπείας, σε περιπτώσεις υψηλού χειρουργικού ρίσκου και σε ανακούφιση του πόνου.
Τέλος η χημειοθεραπεία εφαρμόζεται ως συστηματική αγωγή και είναι κατάλληλη στις εξωμηνιγγικές κυρίως μεταστάσεις.
Η έκβαση της θεραπείας εξαρτάται από:
- Το βαθμό του προθεραπευτικού νευρολογικού ελλείμματος
- Την διάρκεια των συμπτωμάτων
- Τον τύπο του όγκου
- Την εντόπισή του
- Την γενική κατάσταση του ασθενούς